انتشارات یارِ مانا | ناشر کتابهای حوزه‌ی کودک و نوجوان
نویسنده: aliseo 
بدون شک نمی‌توان برای فعالیت مفیدی مانند کتاب خواندن، تاثیر و نتیجه‌ای منفی برای هیچ فردی درنظر گرفت. تنها یک نکته می‌تواند این فعالیت را مضرر سازد و آن مطالعه کتابی خارج از گروه سنی است. برای مثال کتابی که مناسب مطالعه بزرگ‌سالان است توسط نوجوان ها خوانده شود. شاید در این صورت نوشته‌های کتاب در ذهن نوجوان یا کودک تاثیر منفی داشته باشد و روحیات او را با آسیب هایی مواجه کند. در غیر این صورت، مطالعه کتاب، تماماً فایده و سود است؛ از بزرگسال تا نونهال، پیر یا جوان، عالم و دانشمند تا فردی بی‌سواد. اما اکنون قصد داریم بخشی از این تاثیرات مثبت فراوان کتاب داستان برای کودکان را بررسی کنیم. اینکه کتاب داستان خواندن، کودک را در چه مسیری کمک می‌کند و چگونه بر او تأثیر می‌گذارد.
کتاب داستان برای کودکان یا کتاب کار برای کودکان
ابتدا باید خاطر نشان کرد که در این بررسی مشخصاً به تأثیر کتاب داستان برای کودکان می‌پردازیم. این تاثیر، قطعاً با اثری که کتاب کار کودکان، کتاب شعر کودکان، کتاب علمی کودکان و کتابهای آموزشی برای آنها خواهد داشت، متفاوت است. گرچه درنهایت همه انواع کتاب و مطالعه و کار با آنها نتایج مؤثری دارند و بسیاری از این نتایج مشترک هستند، اما گاهی هر ژانر و حوزه کتاب، تاثیرهای مختص خود را دارد. این قاعده درمورد کتب تمامی گروه‌های سنی ثابت است.
آموزش های کتاب داستان برای کودکان
کتاب داستان فواید بسیاری را در خود گنجانده است. درواقع در غالب یک قصه موارد زیادی به کودک آموزش داده می‌شود. کودک آموزش ها را با روش‌هایی مانند قصه خوانی بهتر فرامی‌گیرد و بیشتر نسبت به آنها اشتیاق نشان می‌دهد. آموزش حین داستان خواندن، نوعی آموزش غیر مستقیم است و کودک بدون اطلاع تحت یادگیری نکات مختلف قرار می‌گیرد. آموزش هایی که از طریق خواندن کتاب داستان برای کودکان به آنها منتقل می‌شوند، عبارتند از:
آموزش های علمی (از طریق کتاب داستان‌های علمی)
آموزش هنجارها و ناهنجارهای رفتاری
توصیه به ترک رفتارهای نادرست
توصیه به در پیش گرفتن رفتارهای درست
این موارد تنها بخشی از آموزش هایی هستند که می‌توان از طریق خواندن کتاب داستان برای کودکان، به آنها انتقال داد. درغالب داستان می‌توان حتی شمارش اعداد، نسبت‌های فامیلی، نام حیوانات، ترتیب فصول و ماه‌ها و روزها، خصوصیات حیوانات و… را به کودک آموزش داد. این آموزش ها چون در غالب قصه‌های کودکانه صورت می‌گیرند بیشتر به جان کودک نشسته و در ذهن او می‌مانند.
تقویت تخیل کودکان به کمک داستان کودک
یکی دیگر از تأثیرات خواندن کتاب داستان برای کودکان، تقویت تخیل و رویاپردازی در آنها است. تخیل، دنیای کودک را زیباتر کرده و اضطراب را در او کاهش می‌دهد. کودکی که تخیل قوی دارد می‌تواند در آینده به یک ایده پرداز حرفه‌ای تبدیل شود.
ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که ایده پردازی حرف اول را در بسیاری از بیزنس‌ها (Businesses) می‌زند. تخیل، همچنین تأثیر مستقیمی بر خلاقیت کودک دارد. کودکی که قدرت خیال دارد، توانایی بالایی نیز در تصویر پردازی دارد. تصویر پردازی نیز بخشی از خلاقیت است. کودک خلاق در هر سن و در هر زمینه‌ای موفق است. خلاقیت می‌تواند به کودک در سنین مختلف کمک کند تا راه برون رفت از یک سری مشکلات را دریابد. همچنین بهترین راه را برای انجام کارهایی سخت بیابد. خلاقیت قوی یک امتیاز بزرگ در هر شخص و در هر کاری خواهد بود.
درس زندگی و کتاب داستان برای کودکان
تأثیر دیگر خواندن کتاب داستان برای کودکان را باید در کسب تجربه و آگاهی اجتماعی توسط آنها دانست. کودک با خواندن یا گوش دادن به قصه‌های کتاب داستان، درس زندگی می‌آموزد. او فرا می‌گیرد که در موقعیت‌های مختلف زندگی بهترین رفتار و انتخاب چیست. چالش‌هایی که کرکترهای داستان با آنها درگیر می‌شوند، در کودک حس همذات پنداری را برانگیخته و باعث می‌شود، او خود را در موقعیت‌های مشابه تصور کرده و با خواندان پایان داستان، رفتار درست و دقیق در آن موقعیت را بشناسد. او با مطالعه ماجراهای مختلف موجود در کتاب داستان کودکان، به فراخور سن خود می‌آموزد که زندگی بالا و پایین‌ها مختلفی دارد و او نباید روحیه خود را در چالش‌های مختلف ببازد و تسلیم مشکلات شود.
تقویت روابط اجتماعی و کتاب داستان برای کودکان
خواندن کتاب داستان برای کودکان، کمک می‌کند تا توانایی برقراری روابط اجتماعی برای آنها ساده تر شود و شخصیتی اجتماعی پیدا کنند. آنها نسبت به ارتباط گرفتن با دوستان و همسالان خود علاقمند می‌شوند و نحوۀ برقراری این ارتباط را از آنچه در قصه می‌خوانند می‌آموزند. این آموزه که انسان موجودی اجتماعی است و نیاز به بودن در جامعه دارد، از طریق داستان به کودک منتقل می‌شود.
او به نحوۀ ارتباط گرفتن شخصیت‌های داستان توجه کرده و از آنها شیوه‌های دوست یابی و نزدیک شدن به دوستان را یاد می‌گیرد. همچنین شخصیت شناسی او تقویت می‌شود و می‌آموزد که چه افرادی با چه خصوصیات رفتاری می‌توانند برای او خطرناک باشند و نباید به آنها نزدیک شد. به این ترتیب او رفته رفته، رفتار شناسی را از طریق داستان کودک خواهد آموخت. مقاله ای در سایت “Education Connection” این موضوع را بیشتر شرح می دهد.
طبیعت دوستی و کتاب داستان کودک
از تأثیرهای دیگر خواندن کتاب داستان برای کودکان، باید به ایجاد علاقه و توجه نسبت به طبیعت و حیوانات اشاره کرد. کودک با خواندن کتاب داستان‌های کودکانه می‌آموزد که باید با حیوانات و طبیعت مهربان باشد. او یاد می‌گیرد که حیوانات احساسات و عواطف دارند و آزار رساندن به آنها کاری ناشایسته است.
همین آموزه کودکانه، کمک می‌کند تا در آینده، فردی مدافع حقوق حیوانات و محافظ محیط زیست باشد. به حیات حیوانات و حفظ پوشش‌های گیاهی اهمیت داده و در پیشگیری از آسیب‌های بشری نسبت به محیط زیست حساسیت لازم را از خود نشان دهد. امری که بسیار اهمیت دارد و آموختن آن از کودکی به افراد، بسیار ضروری به‌نظر می‌رسد.
تقویت زبان نوشتار و گفتار کودک با کتاب داستان
کتاب داستان کودک، زبان و تکلم او را کامل کرده و در بهبود ادبیات نوشتاری او نیز تأثیر دارد. خواندن کتاب داستان برای کودکان باعث می‌شود که آنها به شکلی نامحسوس، ادبیات نگارشی را آموزش ببینند و دایره لغات غنی پیدا کنند. این امر، آموختن زبان و ادبیات فارسی را در دبستان برای کودکان ساده تر کرده و بسیاری از آموزش های این حوزه را ملموس‌تر می‌سازد. کتاب داستان کودک در این بخش مانند یک کتاب کار کودک عمل کرده و او را بدون اینکه متوجه باشد آموزش آکادمیک می‌دهد. او با نحوۀ صحیح جمله‌بندی، استفاده از کلمات و افعال و زمان‌بندی جملات آشنا می‌شود و کاربردهای دقیق شان را تشخیص می‌دهد. کتاب داستان برای کودکانی که به تازگی زبان باز کرده اند و به حرف افتاده اند، کمک می‌کند تا قدرت تکلم قوی تر و درست تری پیدا کنند.
کلام آخر
درنهایت باید گفت، تأثیر کتاب داستان برای کودکان، قطعا با قرار گرفتن درکنار کتاب کار کودک تکمیل می‌شود و بهترین نتیجه را خواهد داشت. در واقع کودک، برخی از آموزش های نامحسوس دریافتی از کتاب داستان را در کتاب کار خود پیاده کرده و به‌این ترتیب آنها ملکه ذهن او می‌شوند.
نتیجه اینکه، از خواندن و تهیه کتاب برای کودک به‌هیچ عنوان نباید غافل شد و تصور داشت که کتاب داستان آموزش خاصی برای او ندارد. حتما دربین کتابهای کودک خود، کتابهای داستان کودکان را نیز بگنجانیم و برای حفظ تنوع روحیۀ آنها هر مدتی کتابهای داستان جدید برایشان تهیه کنیم تا انگیزۀ مطالعه برایشان حفظ شود.
